Politik Orang Cina Di Sarawak

title

:

ORANG CINA DAN PENGLIBATAN DALAM POLITIK DI

NEGERI SARAWAK, 1841-1963

Ho Hui Ling

Artikel yang ditulis oleh Ho Hui Ling ini menerangkan dengan jelas tentang

penglibatan orang Cina dalam politik di negeri Sarawak dari tahun 1841-1963.

Terdapat tiga kaum utama di Sarawak iaitu Dayak, Cina dan Melayu. Orang Dayak

adalah merupakan kumpulan penduduk paling ramai, diikuti dengan orang Cina dan

kemudiannya orang Melayu. Kawasan yang menjadi tumpuan kebanyakan orang

Cina adalah di kawasan bandar di seluruh negeri Sarawak. Pada asalnya, orang Cina

masuk ke Sarawak sebagai petani (kecuali di kawasan Bau). Kemudian, mereka turut

mengambil bahagian dalam penanaman tanaman komersial dan perniagaan serta

akhirnya turut terlibat dalam sektor pembalakan dan perlombongan minyak. Orang

Cina Berjaya membentuk kumpulan etnik yang kedua terbesar di Sarawak selepas

kaum Dayak disebabkan pertambahan mereka dan penglibatan mereka dalam pelbagai

sektor ekonomi dan politik. Pada lewat tahun 1950-an, mereka telah menguasai

sektor-sektor ekonomi penting di Sarawak. Bukan itu sahaja, mereka juga aktif dan

terlibat dalam kegiatan politik dan seterusnya menjadi penggerak politik berparti di

Sarawak. (Y.L. Lee, 1964).

Penyerahan Sarawak kepada British oleh keluarga Brooke telah menimbulkan

penentangan daripada penduduk tempatan Sarawak menyebabkan meletusnya

Gerakan Anti-Penyerahan Sarawak. Pembunuhan Gabenor Duncan Stewart di Sibu

pada 3 Disember 1949 menjadi kemuncak kepada gerakan penentangan itu. Dalam

pergolakan itu, orang Cina menunjukkan reaksi yang dingin dan tiada penenentangan

yang nyata. Hal ini demikian kerana pada peringkat itu orang Cina masih kurang

1

Bagaimanapun. Ong
Kwan Hin dan Datuk Amar Hong Guan Lin juga menyokong penuh penyerahan
Sarawak kerana Sarawak akan memperoleh manfaat melalui hubungan yang
dijalinkan dengan sebuah kuasa kuat yang dapat menstabilkan kedudukan ekonomi
negeri ini dan kemajuan Sarawak juga akan lebih terjamin. Hal ini disebabkan melalui penyerahan Sarawak dapat
membuka peluang kepada penglibatan orang Cina dalam pentadbiran Sarawak dan
memberi kuasa politik kepada mereka. Apa yang lebih penting bagi mereka ialah perkaraperkara yang berkaitan dengan kehidupan mereka di Sarawak seperti ekonomi dan
bukan masalah politik. (Bujang Bin Mohammed
Nor. Sarawak akan memperoleh kebaikan dari segi
ekonomi. Ong Tiang Swee. Dengan itu.berminat terhadap politik Sarawak dan tidak ingin terlibat secara langsung dalam
pergerakan politik tempatan. mereka menyatakan penyerahan Sarawak adalah perlu dilakukan
dan dijalankan segera. Bagi golongan ini. 1949). berpendapat
perubahan Sarawak kepada sebuah negeri bertaraf koloni adalah bermaksud
perkembangan ekonomi dan perdagangan yang lebih meluas. pendidikan dan kewangan.
Sementara itu. Lim Kong Ngan yang mewakili Persatuan Hua Kheow Tshin

2

. jelas bahawa munculnya
kumpulan orang Cina yang menyokong penyerahan Sarawak kepada kerajaan British
kerana mereka menganggap penyerahan itu adalah baik. seorang pemimpin Cina di Kuching. Oleh itu. melalui
penyerahan Sarawak kepada British. anaknya. Mereka juga berpendapat
Sarawak adalah sebuah negeri yang mundur dan hanya Britain sahaja yang mampu
menyediakan modal yang dikehendaki untuk memulihkan semula dan membangunkan
Sarawak. khasnya dalam bidang teknikal. Selain itu. Golongan ini
juga sedar bahawa penyerahan itu dapat membebaskan mereka daripada penguasaan
politik oleh kaum Bumiputera. terdapat segelintir orang Cina yang
menyatakan sokongan kepada penyerahan Sarawak.

Mereka ini
berpendapat hanya kerajaan Komunis sahaja yang dapat membawa pemerintahan
yang lebih baik kepada negeri Sarawak. 5). pemikiran politik mereka pada masa itu
adalah lebih cenderung kepada perkembangan Komunis di China. Dengan
itu.

(The Sarawak

Gazette. Manakala. orang Cina yang dipengaruhi oleh
komunis menentang penyerahan Sarawak kerana mereka bercita-cita membentuk
sebuah negara komunis di Sarawak. Tidak dapat dinafikan bahawa reaksi orang Cina
terhadap peristiwa penyerahan Sarawak kepada kerajaan British adalah tidak begitu
menonjol dan tidak sehebat komuniti Melayu yang membawa kepada peristiwa
pertumpahan darah.
Selepas perang. pihak kerajaan berasa bimbang tentang perkembangan komunis
dan penyerapan ideologi komunis dalam kalangan orang Cina Sarawak. 7 December 1949. beliau berharap sistem demokrasi yang sebenar dapat dilaksanakan di bawah
pentadbiran British. 313-315). 27 Februari 1961. hlm. hlm. (The Sarawak Tribune.
Dalam perkembangan lain. Orang Cina pada ketika itu hanya sekadar menunjukkan
sokongan atau perasaan tentangan mereka melalui media massa terutamanya akhbar
dan tidak mengambil bahagian dalam gerakan anti-penyerahan.Nien turut mengkritik pemerintahan Brooke adalah bersifat autokratik dan ketinggalan
zaman serta menyebabkan Sarawak mundur dalam segala aspek seperti kebudayaan. ekonomi dan perhubungan serta pengangkutan. Ideologi itu

3

. Kumpulan ini tidak berpendapat bahawa pemerintahan British adalah lebih baik
daripada pemerintahan Brooke. terdapat sekumpulan orang Cina yang masih taat setia
kepada China dan peka terhadap perubahan yang berlaku di China. Beliau menyokong
penyerahan Sarawak sekiranya penyerahan mendatangkan kemajuan dan perubahan
serta membolehkan penduduk Sarawak mengambil bahagian dalam politik. Mereka yang
termasuk dalam kumpulan ini ialah orang Cina yang menerima sistem pendidikan
Cina.
pendidikan. Sebaliknya.

(Craig A. Perkembangan ini telah
menimbulkan kebimbangan pihak kerajaan kerana guru.
Pada masa yang sama. 1987). SOCDYL
telah dibubarkan dan diganti dengan Sarawak Liberation League (SLL) yang dibentuk
pada Mac 1954. Petani-petani miskin banyak
menyertai aktiviti mereka dan tertarik dengan idea perjuangan komunis. Kesan tekanan daripada kerajaan. Ini kerana Sarawak terdedah
kepada pengaruh komunis dari negara China memandangkan terdapat penduduk Cina
yang ramai dan mengekalkan hubungan rapat dengan China.
RRC menghantar wakil untuk menyeru orang Cina seberang laut supaya terus
menyokong China. Keadaan itu mendorong golongan pemuda Cina menyusun sebuah
persatuan persahabatan pro-Peking yang dikenali sebagai Sarawak Overseas Chinese
Democratic Youth League (SOCDYL) pada 21 Oktober 1951. Pada tahun 1950. Lockard. penerbitan akhbar yang dipengaruhi unsur komunis dan

4

.masuk ke Sarawak melalui pelbagai saluran. seperti sekolah. Majoriti daripada mereka ialah petani-petani
Hakka yang tinggal di kawasan Batu Kawa di luar Bandar Kuching. SLL pula kemudiannya diganti oleh sebuah pertubuhan kornunis lain. organisasi dan media
massa yang boleh menimbulkan kekacauan di negeri ini. pemuda-pemudi dan pelajar
yang cenderung kepada politik China dan dipengaruhi oleh perjuangan Parti Komunis
China (PKC). 1965).
Pengaruh komunis dalam kalangan orang Cina dapat dilihat melalui penglibatan
mereka dalam menimbulkan kekacauan yang berlaku. Tujuannya adalah untuk
menyebarkan fahaman komunis

dan mengeksploitasi keadaan yang boleh

menguntungkan perjuangan komunis.
iaitu Sarawak Advanced Youth Association (SAYA) yang dibentuk pada tahun 1956. Di Sekolah Chung Hua
Kuching pada tahun 1951. iaitu
masyarakat sosialis dan tanpa kelas. (Lionel Max Chassin. ideologi komunis juga meresap ke dalam kesatuan sekerja
dan cuba mempengaruhi tenaga buruh di Sarawak.

Selepas perang. Min Chong Pan di Sibu pada tahun 1960
dan Sa Mitt Pau di Miri pada tahun 1961 juga mendapat sokongan golongan
komunis. Di samping itu. melalui penglibatan mereka dalam gerakan komunis telah
menampakkan pengaruh China masih kuat dalarn kalangan mereka. perkembangan dalam masyarakat Cina turut dipengaruhi oleh
ucapan Presiden China. Sin Wen Pau di
Kuching yang diterbitkan pada tahun 1959. pandangan orang Cina terhadap politik tempatan masih tidak
jelas. Zhou En Lai kepada orang Cina seberang laut pada tahun

5

. Pihak pengurusan sekolah hilang kawalan terhadap
sekolah itu apabila pelajar mendesak supaya mempertimbangkan semula keputusan
peperiksaan bahasa Inggeris yang majoritinya gagal. Namun demikian. kerajaan mendakwa Persatuan Pelajar Sekolah Chung Hua Kuching
dipengaruhi fahaman kornunis. Akhbar pertama di bawah pengaruh komunis yang muncul selepas
perang ialah Chung Hua Tournal/Chung Hua Kung Pao tetapi telah diberhentikan
penerbitannya oleh kerajaan pada tahun 1951." Akhbar itu digunakan untuk menyebarkan idea komunis di kawasan bandar
yang mempunyai penduduk Cina yang ramai. ketiga-tiga akhbar itu
kemudiannya telah diberhentikan penerbitan oleh pihak kerajaan pada Disember
1962.
Dalam pada itu. Persatuan Belia Cina Seberang
Laut Kuching yang menyokong pelajar-pelajar itu juga diisytiharkan sebagai
pertubuhan yang menyalahi undang-undang
Pihak komunis juga menyokong akhbar Cina di Sarawak sebagai alat propaganda
pro-komunis. Pada tahun
1951. Mereka yang
terpengaruh dan dipengaruhi oleh komunis cuba menyebarkan dan memperluaskan
lagi pengaruh itu khasnya dalam kalangan orang Cina ke arah mencapai matlamat
untuk menubuhkan sebuah kerajaan komunis di Sarawak. Namun demikian. (Chin Ung-Ho.perjumpaan buku serta dokumen komunis yang disimpan oleh orang Cina. 1996).

Beliau mengkehendaki orang Cina memberi taat setia dan mengambil bahagian
dalarn politik tempatan di negara mereka berada itu.

Ucapan Zhou itu meninggalkan kesan yang penting dalam sanubari orang Cina. Dalam hal ini. Pada tahun 1956.1955. parents
don't like their children to stay with them forever. beliau telah
menyatakan:

The relationship between China and overseas Chinese is likened to one
between parents and their off-springs: when children have grown up.
Pemimpin-pemimpin Cina telah berebut-rebut untuk menjadi calon dan orang Cina
berkeinginan memilih wakil-wakil mereka dalam majlis tempatan tersebut. Similarly. Untuk

6

. China would like to see overseas Chinese standing
on their own feet. pilihan raya tempatan
pertama diadakan di Sarawak sebagai persediaan awal ke arah berkerajaan sendiri. behave as loyal citizens and take part in the political
activities there. They must
respect the local laws.
Perkembangan itu telah menyebabkan perubahan pandangan dan sikap orang Cina
terhadap Sarawak. Tidak dapat dinafikan itulah faktor penting yang membawa kepada
penglibatan orang Cina dalam politik tempatan dengan lebih serius kerana mereka
mula memikirkan kedudukan dan masa depan mereka di negeri ini. Ini dapat dilihat
melalui penglibatan mereka dalam politik Sarawak yang bertambah rancak apabila
pilihan raya tempatan diperkenalkan pada tahun 1956 dan disusuli dengan penubuhan
parti politik pertama pada tahun 1959. they should develop and take roots outside China. they should do something in
the outside world.
Pilihan raya ini diadakan bagi Kuching Municipal Council (KMC) pada tahun 1956
dan seterusnya bagi Sibu Urban District Council (SUDC) pada tahun berikutnya.

Law Hieng Ing. Chang Ta Kang. Law Heng Choon. Ahmad Zaidi
Adruce dan Haji Mohamad Rambli bin Haji Leman. Shii Dai Seng. Stephen Yong Kuet Tze. Ikhwan bin Zaini. 21 calon Cina
yang berjaya dipilih. Ngu Tieng Eng. William Tan dipilih sebagai Pengerusi
pertama KMC dengan Ong Kee Hui sebagai timbalannya. Pang
Ming Seng. Dalam pilihan raya KMC. Pada tahun berikutriya. Tieu Sung Seng. di antara 12
calon Melayu hanya enam sahaja yang berjaya berbanding dengan. Chin Poh Luke. Ting Chew Hin. Keputusan
pilihan raya menunjukkan keanggotaan SUDC adalah dimonopoli oleh orang Cina. Dalam
pilihan raya itu. ahli-ahli majlis Cina dipilih. Mereka ialah Yew Kheng Sui. Haji Strut Tahir. John Lee Nyuk Syn.
Seramai 50 orang calon bersaing untuk 20 kerusi yang dipertandingkan. pilihan
raya yang serupa juga diadakan di Sibu bagi SUDC. Keadaan itu menjelaskan
bahawa pilihan raya KMC telah dimenangi oleh orang Cina dan merekalah yang
mengetuai serta membentuk majoriti ahli dalam KMC. Ho. Mohamad bin Haji Bakri. Yeo Cheng Hoe. Kuching dibahagikan kepada sembilan kawasan (ward). Song Thian.

7

. iaitu pada 15 Disember 1957. Di antara wakil Melayu yang dipilih ialah Dawi bin Abdul
Rahman. Song Thia. Kong Yu Siong. Sibu dibahagikan kepada sembilan kawasan (ward).
Teng Kah Eng.
Francis Tan Eng Chong. Selepas pilihan raya tersebut. 16
daripada 20 ahlinya terdiri daripada orang Cina. Peter Jong Kuet Siong.
Dalam tujuh kawasan yang didominasi oleh orang Cina.n Cheok.
Keputusan pilihan raya ini telah menunjukkan keanggotaan KMC didominasi
oleh orang Cina. Wakil Cina yang berjaya
menduduki KMC terdiri daripada William Tan.tujuan pilihan raya KMC. Chan Siaw Hee dan Sim Joo Sek. Henry
Ong Kee Chuan. Kong Sung Seng. Ong Kee Hui.
Fan Kuan Ling. Teo Kui Seng. Ee Ghim Yam. ahli-ahli Melayu dipilih dalam dua kawasan (Datu dan Mosque) yang
majority penduduknya adalah orang Melayu. Tan
Tak Seng. Goh Hong Kee. Lo Foot Kee. Wong Ngi Chang.
Manakala.

Jelaslah bahawa orang Cina yang berasal daripada
golongan imigran itu kemudiannya telah berjaya menjadi satu golongan yang penting
dalam perkembangan politik di Sarawak. (Utusan Sarawak. Tindakan
kerajaan untuk mengadakan pilihan raya telah mendapat sambutan yang
menggalakkan daripada orang Cina dan kaum lain seperti. Kong Chung Siew dan. Pada peringkat awal kedatangan orang Cina
ke Sarawak. Bandong. 7 January 1960. Chew Geok Lin. hlm.

Secara kesimpulannya. Ramai intelek Cina termasuklah mereka yang berpendidikan
Cina dan Inggeris telah berebut-rebut untuk bertanding sebagai calon. Bagaimanapun. Mereka ini kemudian terus bergiat dalam politik sehingga menjadi pelopor
kepada gerakan politik berparti di Sarawak. Ainnie bin Dhoby dan V.
Perubahan dalam masyarakat Cina mula dilihat apabila kerajaan memperkenalkan

8

.Ting Lik Hung. Abang
Kiprawi bin Datu Abang Yan. Ini
adalah kerana melalui pilihan raya itu rakyat boleh memilih wakil masing-masing
dalam kerajaan. iaitu Ting Chew Huat telah dipilih
sebagai Pengerusi SUDC dan John Loo Liing Chong sebagai timbalannya.G. mereka tidak berminat terhadap politik tempatan. Ini jelas
menunjukkan orang Cina bukan sahaja mula berminat terhadap politik tempatan
malah mereka juga mula terlibat secara langsung dalam perkembangan politik
Sarawak.
3). sebaliknya mereka
lebih berminat terhadap kekayaan dan peluang ekonomi. Lee Yu Yong. Melayu serta Dayak. dua orang Cina. Pilihan raya juga memberi mereka peluang mengambil bahagian
dalam politik tempatan. mereka telah
mula melibatkan diri dalam kegiatan sosial dan berpersatuan untuk menyatukan dan
mencapai kerjasama serta memelihara kepentingan komunitinya di Sarawak. Chieng Hie
Kwong. Manakala ahli Melayu terdiri daripada Abang Haji Abdul Razak.
Selepas pemilihan ahli majlis.

Sarawak: Rassnorm. 1999. hlm. Bhd.proses pilihan raya di Sarawak bermula dengan pilihan raya tempatan pada tahun
1956 dan 1957. hlm.

Rujukan
Bujang Bin Mohammed Nor. Chinese Politics in Sarawak: A Study of the Sarawak United
People's Party. 40
9

. Orang Cina telah sedar bahawa penglibatan mereka dalam politik
Sarawak adalah penting.
Kuching. Sdn. 16-26. Kuala Lumpur: Oxford University Press .
Chin Ung-Ho. 1996. The Cession of Sarawak To Great Britain 1946.

518.Singapore: University of Singapore. 27 February 1961. hlm. 7 January 1960. Athens: Ohio University. From Kainpung To City: A Social History of Kuching
Malaysia
1820-1970. The Communist Conquest of China. Lee.
XI.
Lionel Max Chassin.1964. 238-244.
Utusan Sarawak. "The Chinese in Sarawak and Brunei". Cambridge: Harvard
University Press. 5. Lockard. hlm. hlm. Sarawak Museum Journal. 168-169. hlm. 23-24. 313-315. hlm.L. hlm. 3. 7 December 1949. 29

10

. 1987.
The Sarawak Gazette. hlm. 1965. Leigh.Craig A.
Y.
Vol. Michael B. 1964. The Chinese Community of
Sarawak.
The Sarawak Tribune. No.

Source